Kolejnym elementem składowym powieści są znane z epoki baroku ozdobniki i dekoracje, które niekiedy przysłaniają centralną strukturę dzieła. To właśnie przez nie czasami tak ciężko jest rozróżnić opowieści odautorskie, nadające tok akcji, od historyjek miłosnych Kubusia. Wśród tych pierwszych zaobserwować możemy cztery grupy. Pierwsza to autonomiczna opowieść o panu des Arcis i pani de La Pommeraye, która zajmuje (w zależności od wydania, oczywiście) około pięćdziesięciu stron dzieła Diderota. Historia ta inspirowana była autentycznymi wydarzeniami. Na kartach powieści toczy się ona własnym rytmem, nabierając coraz większego tempa. Ta historia o miłości i zemście była do tego stopnia postrzegana jako autonomiczna, że w niektórych państwach, jak np. Niemcy, ukazywała się jako dzieło osobne (w tłumaczeniu Schillera). Także współcześnie opowiadanie to postrzegane może być jako odrębne, o czym może świadczyć jego ekranizacja w reżyserii Roberta Bressona – „Les Dames du Bois de Boulogne”. Aby historię pana des Arcisa i pani de La Pommeraye „zagnieździć” w omawianej powieści, Diderot posłużył się dość prostymi środkami jak chociażby przerywanie, co dzieje się aż dziewięć razy oraz przeplatanie jej drobnymi dygresjami. Ruchem bardziej odważnym było wprowadzenie postaci samego Markiza de Arcisa, którego bohaterowie spotykają osobiście. Dwie podobne do siebie opowieści o Kawalerze de Saint-Ouin oraz o ojcu Hudsonie. Obydwie skupiają się na ukazaniu zepsucia oraz osiągnięciu swoistej perfekcji w czynieniu zła. W sposób realistyczny przedstawiają one mroczną stronę społecznych nizin: złodziei, prostytutki, paserów, lichwiarzy, a także skorumpowanych stróżów prawa. Historia Kawalera de Saint-Ouina zajmuje około trzydziestu stron i można podzielić ja na trzy mniejsze części, a każda z nich różni się od pozostałych morałem. Historia ojca Hudsona jest znacznie bardziej spójna i stosunkowo mniej przerywana. Zajmujące mniej więcej dwanaście stron opowiadanie poznajemy z perspektywy Markiza des Arcisa, który jest jego narratorem. Wyodrębnić możemy również cykl wspomnień Kubusia z dzieciństwa, które powiązane są głównie z jego inicjacją seksualną. Historie te charakteryzuje realizm oraz humor. Zmianie ulega rejestr słownictwa, można powiedzieć z miejskiego na wiejski. Wśród wspomnień z czasów młodości Kubusia znaleźć możemy opowieść o romansie Justyny z Byczkiem, intymnych relacjach bohatera z Zuzią:„Po drodze Zuzia opiera się głową o moje ramię, bierze mnie pod brodę, ciągnie za uszy, daje kuksańca. Przybywamy. Miejsce było spadziste. Pani Zuzia wyciąga się na ziemi z nogami nieco rozsuniętymi, z rękami pod głową. Ja nieco poniżej uwijam się z moim nożem. Zuzanna przyciągnęła nogi ku sobie, zbliżając pięty do pośladków, wzniesione kolana czyniły spódniczkę mocno kusą. Ja ciągle macham nożem, prawie na oślep. W końcu Zuzanna rzecze: – Kubusiu, kiedy ty skończysz?”. Bohater miał fizyczne kontakty także z innymi kobietami, jak na przykład Małgosia:„Faktem jest, iż ja znalazłem się pod nią, tym samym ona na mnie. Faktem jest, iż ponieważ ja nie czyniłem nic, aby jej pomóc, ona musiała wziąć cały trud na siebie. Faktem jest, iż oddawała się tej nauce z takim przejęciem, iż przyszła chwila, w której myślałem, że umrze z wysiłku”. Zabawne są także dzieje zakochanego w Zuzi wikarego:„Było to coś w rodzaju karła, garbaty, kulawy, jąkała, ślepy na jedno oko, zazdrosny, lubieżny, zakochany (może z powodzeniem) w Zuzi. Był to nasz wikary”. Mnogość postaci oraz sytuacje, w jakich się znajdują przywoływać mogą czytelnikowi „Dekameron” Boccaccia. Wszystkie z historii z czasów młodości Kubusia mają wspólny punkt odniesienia – seksualną wolność. Frywolne wspomnienia tytułowego bohatera kończą się komentarzem odautorskim. Głos zabiera sam Diderot, który przypuszcza atak na tak zwanych obrońców moralności, których razi jakakolwiek wzmianka o seksie: „Czytelniku, jeśli mam rzec szczerze, uważam, że w tym wypadku z nas obu nie ja odgrywam brzydszą rolę. Jakże byłbym szczęśliwy, gdyby mnie równie łatwo było ubezpieczyć się od twego łajdactwa jak tobie od nudy i niebezpieczeństwa mej książki! Obłudniki przebrzydłe, odczepcie się ode mnie! (…) I cóż wam zrobiła czynność rozrodcza, tak naturalna, potrzebna i sprawiedliwa, aby wykluczyć jej miano z waszych rozmów i wyobrażać sobie, iż pokalałaby wasze usta, oczy i uszy? Doskonale!”. Co prawda tyrada ta jest podpisana nazwiskiem tłumacza Montaigne’a, jednak nie ma wątpliwości, że to Diderot jest autorem tych słów. Zbiór krótkich opowiadań, który możemy nazwać galerią osobowości. Niektóre z nich są w pełni rozwinięte, niektóre to tylko zalążki, których zakończenia nie poznajemy. Zaliczyć do tego grona możemy historię poety z Pondicherry, pana Le Pelletier, cukiernika, mały cykl losów panów Desglands i Gousse, oraz bajkę o Pochewce i Koziku. Widzimy zatem, że dzieło Diderota jest niczym zawiły mechanizm. Można powiedzieć, że jest ono utkane z ponad dwudziestu większych lub mniejszych opowiadań, które przenikają przez siebie w dość nieregularny sposób, budując relację pomiędzy dwójką tytułowych czytelnika w powieści Diderota Spróbujmy określić status wirtualnego czytelnika „Kubusia Fatalisty i jego Pana”. Bez wątpienia jest to zupełnie nowy rodzaj bohatera, nie jest on w żaden sposób możliwy do zidentyfikowania, jednak odgrywa on w dziele ważną rolę. Jeśli chodzi o aspekty fizyczne, społeczne czy moralne, nie wiemy o nim nic. Nie wiemy też dlaczego znalazł się w tym miejscu ani w jakich okolicznościach napotkał narratora. Możemy natomiast określić, że relacja pomiędzy nim a opowiadającym opiera się na dłuższej znajomości. Świadczyć może o tym fakt, iż narrator z czasem jest w stanie przewidzieć pytania, jakie słuchacz chciałby mu zadać. Wyobraźnia podsuwa nam sytuację, w której pisarz pracujący nad dziełem jednocześnie wyczytuje je na głos zaufanej osobie, która słucha z zaciekawieniem, wnosi poprawki, a czasami nudzi się i pośpiesza autora, by przeszedł do bardziej pikantnych momentów. W ten sposób Diderot ucieleśnił ideę dialogu, jako idealnej formy przekazu. W rzeczywistości każde słowo, jakie pada w powieści stanowi element rozmowy dwójki ludzi, nawet opisy narratorskie. Podkreślony został fakt, iż odbiorca odgrywa wielką rolę, gdyż cały wysiłek pisarza (narratora) ukierunkowany został właśnie po to, by go zadowolić: „Prawda, (…), iż skoro się pisze dla ciebie, albo się trzeba obejść bez twoich oklasków, albo cię obsłużyć wedle twego smaku (…)”. Najlepiej o roli czytelnika świadczy też fakt, iż narrator zwraca się do niego bezpośrednio aż czterdzieści osiem razy, tworząc w ten sposób dialog. Diderot uczynił z odbiorcy centralną postać w powieści, nadającą sens jej egzystencji. Pisarz obdarzył jednak wirtualnego odbiorcę nie tylko przywilejami, ale również obowiązkami: „(…) wszelki słuchacz, który pozwoli zacząć opowiadanie, zobowiązuje się wysłuchać do końca”. Narrator wielokrotnie poucza czytelnika jak powinien się zachowywać, by ich relacja oparta była na wzajemnym szacunku i zrozumieniu: „Powiedziałem po p i e r w s z e; otóż powiedzieć po p i e r w s z e znaczy zapowiedzieć co najmniej d r u g i e”, czy też „Czytelniku, obchodzisz się ze mną jak z automatem (…)”. Narrator apeluje o zaufanie i uznanie jego opowieści za autentyczne. Za pośrednictwem fikcyjnego czytelnika, opowiadający uzasadnia swoje wybory, a także wyprzedza krytykę i z miejsca odpowiada na potencjalne jej zarzuty: „Kto z was ośmieliłby się potępić Woltera, iż napisał swoją »Prawiczkę«? Nikt. Macie zatem dwie miary dla sądzenia człowieka? – Ale – powiadacie – Prawiczka jest arcydziełem! – Tym gorzej; tym więcej czytać ją będą. – A twój Kubuś jest jeno niedołężnym nizaniem zdarzeń, prawdziwych, zmyślonych, spisanych bez wdzięku i sklejonych bez ładu. – Tym lepiej; mniej będą czytać mojego Kubusia. W którą bądź stronę się obrócisz, nigdzie nie masz słuszności. Jeśli mój utwór jest dobry, sprawi ci przyjemność; jeśli zły, nie wyrządzi szkody”. Narrator nie przejmuje się tym, że dzieło może być źle odebrane przez krytyków, ponieważ nie dla nich ono powstaje, a dla zwykłego czytelnika, który szuka czegoś nowego, oryginalnego. Opowiadający odnosi się ponownie do podwójnych standardów krytyków, którzy prawdopodobnie oburzeniem zareagują na frywolne i erotyczne przygody młodego Kubusia: „(…) nie czuję się bardziej winny, a może mniej niż Swetoniusz, kiedy wam przekazuje wyuzdania Tyberiusza. Mimo to czytacie Swetoniusza i nie czynicie mu tego zarzutu. Czemu nie marszczycie brwi przy Katulu, Marcjalu, Horacym, Juwenalu, Petroniuszu, La Fontainie i tylu innych?”. Ponadto, sprowokowany przez wirtualnego czytelnika, narrator wyjawia, że mówiąc o „Kubusiu Fataliście…” mówi się o najwybitniejszym dziele, jakie pojawiło się od czasu „Pantagruela” mistrza Franciszka Rabelais’ego i od „Życia i przygód kuma Mateusza”. Innym zadaniem fikcyjnego czytelnika jest nadzorowanie narratora. W pewnym momencie można odnieść wrażenie, że oczekujemy jakiejś nieścisłości lub pomyłki z jego strony, którą będziemy mogli wytknąć. Widać to najlepiej we fragmencie, kiedy narrator odpowiada na zarzut czytelnika, iż Kubuś posłużył się słowem zbyt wyrafinowanym, spoza jego rejestru: „Nie, czytelniku, nie; wyznaję, że wyrażenie nie jest jego. Ale jeśli zaczniemy stosować tak surową metodę krytyczną, wyzywam cię, abyś przeczytał jedną scenę komedii albo tragedii, jeden dialog, choćby najlepiej napisany, nie natknąwszy się na wyrażenia autora w ustach jego figur. Kubuś powiedział: – Panie, czy pan nie zauważył, że ja na widok wody dostaję wścieklizny?... – No i cóż? wyrażając się odmiennie byłem mniej prawdziwy, ale krótszy”. W ten sposób narrator zrozumiał, że dla czytelnika najważniejsza jest zawsze prawda, że nie lubi upiększania relacji narratora ze słuchaczem z relacją Kubusia z Panem W powieści Diderota mamy do czynienia z czterogłosem narracyjnym, który możemy podzielić na dwie pary, który nadaje powieści specyficzny, niespotykany dotąd, rytm i logiczną regularność. Tym, co interesuje nas najbardziej to ukazanie podobieństw pomiędzy wspomnianymi parami, czyli Kubusiem i jego panem oraz nieznanym narratorem (utożsamianym z autorem) oraz wirtualnym słuchaczem dzieła. Można powiedzieć, że obydwa związki przypominają swoje echo. Diderotowi udało się w sposób mistrzowski uzyskać dialog na dwóch zupełnie różnych płaszczyznach, które są wobec siebie niezależne, lecz oparte na paralelizmie lub bliźniaczym podobieństwie. Kubuś przypomina narratora, podczas gdy jego mistrz posiada cechy zbliżone do wirtualnego słuchacza. Co ciekawe, podział ten nie jest zawsze taki sam i czasem dochodzi do wymiany w parach. W pewnym momencie narrator przyrównuje nawet swojego słuchacza do Kubusiowego pana: „Był człowiekiem. – Człowiekiem z namiętnościami jak ty, czytelniku; człowiekiem ciekawym jak ty, czytelniku; uprzykrzonym jak ty, czytelniku; natrętnie pytającym jak ty, czytelniku. – A czemuż tak pytał? – Ładne pytanie! Pytał, aby się dowiedzieć i aby podać dalej, jak ty, czytelniku...”. Podobnie jak narrator, Kubuś nie lubi, kiedy mu się przerywa opowieść. Co więcej, Kubuś i narrator nie przepadają za historiami miłosnymi, ale przytaczają je ku wyraźnej uciesze zarówno pana, jak i słuchacza, którzy wciąż domagają się więcej i więcej. Idąc dalej tym tropem widzimy, że wirtualny odbiorca popełnia te same błędy, co pryncypał tytułowego fatalisty. Obydwaj mają bowiem tendencję do zbyt szybkiego (i mylnego) przewidywania zakończeń historii opowiadanych przez swoich partnerów. Pan z góry uznaje na przykład, że Kubuś zakochał się w pierwszej wieśniaczce, o której opowiadał, a słuchacz z drugiej strony, że Fataliście udało się odnaleźć skradzionego konia. Obydwaj błądzili, ponieważ kierowali się nie zdrowym rozsądkiem, a przyzwyczajeniami i stereotypami charakterystycznymi dla klasycznej powieści romantycznej. Jak wspomnieliśmy wcześniej, czasami dochodzi do zamiany ról w parach, wówczas pan i narrator zajmują takie samo stanowisko w dyskursie. Dzieje się tak w momencie, kiedy pryncypał kwestionuje pochopny osąd Kubusia i zachowuje większy dystans i powściągliwość niż jego sługa: „Nie bądź ani mdłym chwalcą, ani zgryźliwym cenzorem; mów, jak jest”. Tak samo reaguje narrator, karcąc czytelnika za pochopny sąd nad Panią La Pommeraye: „Przede wszystkim żadnych wykrzykników, żadnych gniewów, żadnej stronniczości: rozumujmy”. Zaznaczmy, że zarówno Kubuś, jak i czytelnik zdążyli obsypać kobietę inwektywami. Pan stawia się w hierarchii wyżej od swojego sługi, co naturalne. Wie, że wedle przyjętych norm może postępować ze swoim sługą jak tylko mu się podoba, a ten musi wypełniać wszystkie jego polecenia. Kubuś był zobowiązany do podążania za swoim panem: „Kubuś szedł za swym panem jak wy za waszym; jego pan za swoim jak Kubuś za nim”. W podobnym tonie mówi o sobie narrator, który uważa się za nadrzędnego wobec czytelnika. Obydwaj uświadamiają sobie, że w rzeczywistości są manipulowani przez swoich partnerów. Pan uzmysłowia sobie: „Ten ladaco [Kubuś] robi ze mną, co mu się podoba...”. Narrator natomiast zauważa: „(…) skoro się pisze dla ciebie [czytelnika], albo się trzeba obejść bez twoich oklasków, albo cię obsłużyć wedle twego smaku (…)”.Narracja w „Kubusiu Fataliście i jego Panu” Pod względem narracji i prowadzenia akcji dzieło Diderota poraża bogactwem form. Ciężko znaleźć w kanonie światowej klasyki utwór, który pod tym względem mógłby się równać z „Kubusiem Fatalistą i jego Panem”. Pierwszym śmiałym ruchem Diderota było przyjęcie dialogu, jako zasadniczej płaszczyzny porozumiewawczej, ale i narracyjnej dzieła. W tym miejscu pojawia się bohater, którego wcześniej w literaturze nie spotykaliśmy, a mianowicie domniemany czytelnik. Co ciekawe, obok oczywistego dialogu pomiędzy Kubusiem a jego panem, tak jakby na marginesie, toczy się drugi – pomiędzy narratorem, a tymże właśnie czytelnikiem. Oczywiście to narrator nim kieruje, podążając tam, gdzie ma na to ochotę. Relacje pomiędzy obydwoma stronami są z reguły przyjacielskie, ale zdarzają się momenty, kiedy pojawia się w nich agresja i wrogość. Poza oczywistym dynamizmem, dialog pomiędzy narratorem, utożsamianym z resztą z autorem, a wirtualnym czytelnikiem nadaje powieści dodatkowego wymiaru, która posłużyła nie tylko jako nośnik fabuły o przygodach miłosnych Kubusia, ale wyjaśnianie intencji kierujących bohaterami. Przyjrzyjmy się statusowi narratora w dziele Diderota. Można powiedzieć, że zrzeka on się autorstwa powieści przyznając się jedynie do bycia pośrednikiem pomiędzy Kubusiem, a czytelnikiem: „Wszystko, co tu rozprawiam, czytelniku, wiem od Kubusia”, przypomina także odbiorcy: „Amory Kubusia wiadome są jeno Kubusiowi”. Głównym zadaniem narratora jest odtworzenie rozmów pomiędzy dwójką tytułowych bohaterów, co czyni ze starannością i skrupulatnością. Zdarzają się jednak momenty, w których decyduje się na pominięcia pewnych kwestii: „Rozumiesz, czytelniku, dokąd mógłbym prowadzić tę rozmowę, na której temat tyle się już nagadano, tyle napisano od dwóch tysięcy lat, nie posunąwszy rzeczy ani o krok. Jeśli nie czujesz dla mnie nieco wdzięczności za to, co mówię, winieneś mi jej sporo za to, czego ci oszczędzam”. Co więcej, narrator raz na jakiś czas świadomie zmienia i poprawia słowa bohaterów: „Zatem Kubuś posługiwał się terminem Engastrimytha?... – Czemu nie, czytelniku? Kapitan Kubusia był Bakbukczykiem; mógł znać to wyrażenie, a Kubuś, który zachował w pamięci wszystkie słowa kapitana, mógł je zapamiętać; ale po prawdzie słowo Engastrimytha jest moje, w oryginalnym zaś tekście stoi: Brzuchomówca”. We fragmencie pojawia się enigmatyczny „oryginalny tekst”, przez co czytelnik może odnieść wrażenie, że narrator może być tłumaczem. Jest on jednak kimś więcej, jest integralną częścią świata przedstawionego, co najlepiej uwidacznia się wówczas, gdy Kubusia boli gardło: „(…) na razie trapi go ból gardła, skazujący Kubusiowego pana na rozkosze zegarka i tabakierki, który to brak równie jest przykry dla niego jak dla was. – Cóż tedy z nami będzie? – Daję słowo, nie wiem. (…) O bóstwo Kubusiowe! Wróć między nas!... Bierze mnie ochota, czytelniku, rozpowiadać ci o urodzeniu boskiej Bakbuk, o cudach, jakie się objawiły podczas niego i po nim, o błogości jej panowania i klęskach abdykacji; jeśli ból gardła naszego przyjaciela Kubusia potrwa dłużej, jeśli pan jego zatnie się w milczeniu, trzeba ci będzie zadowolić się tym epizodem, który będę się starał przewlec tak długo, aż Kubuś wyzdrowieje i podejmie historię swoich amorów...”. Przy innej okazji narrator wspomina manuskrypt rozmów i przygód Kubusia i jego pana, który posiada luki: „Tutaj zachodzi przerwa, w istocie godna pożałowania, w rozmowie Kubusia i jego pana. Pewnego dnia jakiś potomek Nodota, prezydenta de Brosses, Freinshemiusa albo też ojca Brottier wypełni ją może, potomkowie zaś Kubusia i jego pana, zarazem właściciele rękopisu, uśmieją się serdecznie”. Ponownie wątek ten powraca kilka stron dalej: „Zdaje się, że Kubuś, skazany na milczenie wskutek bólu gardła, odłożył historię swoich amorów, natomiast pan rozpoczął historię swoich. Proste przypuszczenie: podaję je tylko w tym charakterze. Po kilku wierszach wykropkowanych, świadczących o jakiejś luce, czytamy (…)”. Narrator wydaje się być osobą, która ma w posiadaniu tajemniczy oryginalny tekst „Kubusia Fatalisty i jego Pana”, a czytelnik poznaje go poprzez streszczenie. Dalej czytamy: „Na podstawie pamiętników, które mam prawo uważać za podejrzane, mógłbym może uzupełnić tę lukę, ale po co? Zajęcie może budzić tylko to, co uważamy za prawdę. Jednakże ponieważ lekkomyślnością byłoby wydawać bez dojrzałego zbadania sąd o rozmowach Kubusia Fatalisty i jego pana, najwybitniejszym dziele, jakie pojawiło się od czasu »Pantagruela« mistrza Franciszka Rabelais’ego i od »Życia i przygód kuma Mateusza«, odczytałem te pamiętniki z całą uwagą i z całą bezstronnością, do jakich jestem zdolny; za tydzień dam wam ostateczny sąd, gotów wszakże do ustępstw, o ile ktoś bystrzejszy dowiedzie, żem był w błędzie”. strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 -Strona główna Literatura Kubuś Fatalista i jego pan. Motyw: Los w utworze Kubuś Fatalista i jego pan. Denis Diderot Kubuś Fatalista i jego pan. Co mówili? Pan Był sobie pan, który miał sługę Kubusia. Kubuś wyznawał zasadę, że wszystko, co się wydarza zapisane jest w górze. Było to zdanie, które usłyszał od swojego kapitana, kiedy służył w wojsku. Sługa zaproponował panu, że opowie mu historię swoich amorów. Zaczął mówić, ale pan zasnął. Następnego dnia znowu podjął opowieść. Zaciągnął się do wojska i w czasie bitwy został zraniony w kolano. Trafił do chłopskiej chałupy. Prosił gospodynię, która go opatrzyła, by mógł umrzeć lub wyzdrowieć w jej domu. W tej chwili opowieść przerwał chirurg jadący na koniu za sługą i panem. Kubuś kazał mu nie wściubiać nosa do nie swoich spraw. Potem razem z panem dotarł do gospody. Była tam banda opryszków, która przesłała Kubusiowi i jego panu kości po wieczerzy. Kubuś zdenerwował się, wziął broń Pana i postanowił dać im nauczkę. Pan chciał go powstrzymać, gdyż obawiał się, że sługa nie wyjdzie cało z awantury, jednak Kubuś stwierdził tylko, że i tak wszystko zapisane jest w górze. Kazał zbójom rozebrać się i położyć na podłodze. Następnego ranka wyruszył w dalszą drogę wraz z panem wioząc ze sobą ubrania zgrai i klucz do drzwi gospody. Na uwagę pana, że powinni zmusić konie do galopu, odpowiedział, iż nie ma się co spieszyć, gdyż i tak wszystko zapisane jest w górze. Nikt ich jednak nie gonił i pan nalegał, by Kubuś podjął swą historie o amorach. Sługa opowiadał, że rozebrany leżał w łóżku i czekał na chirurgów. Przy okazji obserwował wdzięki gospodyni. Pan dopytywał się, czy to w tej kobiecie sługa się zakochał, a jeśli tak, czy zdaje sobie sprawę, że skoro miała ona męża, to postępował bardzo źle. Na to Kubuś stwierdził, że gdyby zakochał się w gospodyni, to i tak nie mogłoby być inaczej, bo wszystko zapisane jest w górze. Gospodarz narzekał bardzo, że jego żona zgodziła się przyjąć rannego,
Kup teraz: Kubuś fatalista i jego pan - Diderot Arcydzieła za 25,00 zł i odbierz w mieście Kraków. Szybko i bezpiecznie w najlepszym miejscu dla lokalnych Allegrowiczów.
Gdy gospodyni skończyła opowiadać i pożegnała się, pijani mężczyźni także postanowili iść spać. Kubuś nie mógł znaleźć swojego łóżka, zatem udał się na spoczynek dokładnie w tym samym miejscu, w jakim siedział, słuchając historii. Narrator pozwolił określić to miejsce każdemu czytelnikowi indywidualnie. Następnego ranka Kubusiowi dokuczał ból głowy i ogólnie kiepski nastrój. Kac nie uniemożliwił mu jednak kontynuowania opowieści o swoich słynnych amorach. Ciągnął wspomnienia od miejsca, w którym skończył ostatnio. Pobyt w zamku zawdzięczał swojej szczodrości sprzed kilku dni. Okazało się, że kobieta, którą wspomógł oszczędnościami opowiedziała o wszystkim magnatowi. Zaciekawiony bezinteresowną szczodrością bohatera szlachcic postanowił osobiście poznać rannego żołnierza. Prócz przychylności bogacza postępowanie Kubusia zaskarbiło mu wdzięczność Dyzi, córki żebrzącej kobiety. Dziewczyna zobowiązała się opiekować dobroczyńcą do czasu, aż nie wróci do zdrowia. Usłyszawszy tą część opowieści Kubusia, Pan nie krył zdziwienia szczęściem, towarzyszącym mu na każdym kroku. Między mężczyznami wywiązała się nawet mała sprzeczka, zapoczątkowana monologiem sługi na temat swej wartości. Podczas gdy Kubuś był zdania, że nie musi już wykonywać rozkazów (przecież od dawna żyje z panem jak równy z równym), tak Pan obstawał przy nadrzędności swoich praw. Bohaterów pogodziła dopiero gospodyni. Popołudniowe polepszenie pogody zmotywowało Pana i Kubusia do wyruszenia w dalszą drogę. Przypadek sprawił, że podążali w tym samym kierunku, co margrabia des Arcis i jego młody towarzysz. Podróż upływała mężczyznom na ciekawych dyskusjach, zakończonych trafnymi puentami. Wiele czasu poświęcili na analizowanie szczególnego przywiązania kobiet do zwierząt. Kubuś sformułował pogląd, że biedni ludzie posiadają psy. Stała za tym chęć posiadania kogoś, kto wypełni ich rozkazy:Kubuś zapytał pana, czy nie zauważył, że biedni ludzie, choćby w największej nędzy i nie mając chleba dla siebie, wszyscy chowają psy; co więcej, psy te, zmuszane do wszelkiego rodzaju sztuk, chodzenia na dwóch łapach, tańczenia, aportowania, skakania przez kij, udawania nieboszczyka, pędzą przy tej edukacji najopłakańszy żywot. Z czego wyciągnął wniosek, iż wszelki człowiek pragnie rozkazywać drugiemu, ponieważ zwierzę znajduje się w społeczeństwie tuż poniżej warstw najpośledniejszych, znoszących rozkazy wszystkich innych, te chowają sobie zwierzęta, aby też móc komuś rozkazywać. – W świecie – powiadał Kubuś – każdy ma swego psa. Minister jest psem króla, szef kancelarii psem ministra, żona psem męża albo mąż psem żony; bez końca. Nadszedł czas noclegu. Kolacja obfitowała w rozmowy, Pan dyskutował z margrabią, zaś Kubuś z jego sekretarzem, Ryszardem. Losy tego ostatniego były niezwykle barwne. Mając siedemnaście lat, postanowił wstąpić do zakonu. Wiedząc, że jego decyzja nie spotka się z przychylnością rodziców, uciekł z domu i samodzielnie zgłosił się do ojców premonstrantów. Okres przygotowań do ślubów zakonnych upłynął mu na zgłębianiu tajemnic ojca Hudsona. Był to przeor w jednym z klasztorów premonstranckich, protoplasta i żarliwy propagator surowej dyscypliny, kultywowania tradycji regularnych modlitw i ciężkiej pracy. Niestety, jego działanie cechowała dwulicowość i hipokryzja. Choć sam wymagał od innych jak najwięcej, wobec siebie stosował mniej rygorystyczne standardy. Nie żałował sobie żadnej przyjemności, zarówno tej psychicznej, jak i cielesnej. Jego codziennością były spotkania z prostytutkami, posunął się nawet do uwodzenia zamężnych kobiet podczas… spowiedzi! Gdy o postępowaniu przeora dowiedział się – dzięki życzliwości przeciwników Hudsona – generał zakonu, wyznaczył z grona zaufanych osób do szczegółowego zbadania sprawy dwóch komisarzy. Jednym z nich był właśnie Ryszard, narrator całej opowieści. Komisarze rozpoczęli sekretne dochodzenie. Pod byle pretekstem udali się do klasztoru ojca Hudsona i zaczęli śledztwo. Niestety, przeor okazał się sprytniejszy szybko zdał sobie sprawę, że znalazł się w pułapce. Obmyślił przebiegły plan. Kazał jednej z uwiedzionych przez siebie dziewcząt udać się do komisarzy i opowiedzieć o całym zajściu. Była to przynęta. Rządni nowych szczegółów kapłani namawiali ją na kolejne spotkanie, aż w końcu wyznaczyła dzień i miejsce. Gdy bracia przybyli w umówione miejsce, czyli do domu szanowanej kobiety, po chwili pojawił się tan także komisarz policji, znajomy ojca Hudsona. Mężczyźni zostali oskarżeni o uwiedzenie dziewczyny i aresztowani. Przekonany, że dostali słuszną nauczkę, przeor wkrótce wyciągnął braci z niewoli. Wydarzenie to spowodowało, że wrogowie przeora zaczęli się bardzo obawiać o swoje miejsce w kościelnej hierarchii. Przykład jego szerokich wpływów utwierdził ich w przekonaniu, że dysponuje on ogromną siatką powiązań i koneksji, ciężko było przeciwstawić się takiej osobie. Gdy generał zakonu podzielił się z Ryszardem obawą, że Hudson zamierza zająć jego miejsce, ten zdjął habit i wrócił do rodziny. Nie chciał żyć w tak zakłamanym miejscu. Wolał już służyć u margrabiego. Następnego dnia Kubuś i jego Pan pożegnali się z nowo poznanymi towarzyszami i wyruszyli w dalszą podróż. Rozrywką była kolejna odsłona amorów sługi. Przebywając na zamku, Kubuś zakochał się w Dyzi. Ten wątek nie interesował Pana w takim samym stopniu, jak utrata „kawalerskiego klejnotu”, który przecież musiał zostać pogrzebany na długo przed poznaniem dziewczyny:Pan: Więc to nie była twoja pierwsza miłość? Kubuś: Czemu? Pan: Bo powiadają, iż kocha się tę, której się go oddało, a jest się kochanym przez tę, której się go weźmie. Kubuś: Czasem tak, czasem nie. Pan: A jak go straciłeś? Kubni: Wcale nie straciłem; przeszachrowałem po prostu. Pan: Opowiedz mi coś o tej szacherce. Kubuś opowiedział Panu o Justysi. Ojcem chrzestnym bohatera był najsławniejszy stelmach we wsi, Stary Byk, zaś jego najbliższym przyjacielem syn owego Byka – Byczek. Jako że cały los człowieka jest zapisany w górze, tak i tym razem wszystko było przesądzone – osiemnaście czy dziewiętnaście lat towarzysze zakochali się w tej samej dziewczynie, szwaczce o uroczym imieniu Justysia. Niestety Kubuś został odrzucony, a niewiasta oddała się Byczkowi na stryszku, w miejscu, gdzie sypiał wybraniec. Każdego poranka, o świcie Byczek odprowadzał Justysię z dół i czule żegnał. Jego ojciec nie był świadomy, co dzieje się pod jego dachem w nocy, ponieważ zakochani zachowywali się bardzo cicho. Los im nie sprzyjał: pożycie Byczka i Justysi płynęło dość słodko, ale niebawem miało się zmącić, tak było napisane w górze, tak więc się stało. Pewnego dnia zaspali i Justysia nie zdążyła wymknąć się. Obudziło ich dopiero wołanie wściekłego gospodarza, który gniewał się na ospałego syna. Chłopak szybko ubrał się i czym prędzej zbiegł na dół, a Justysia zgarnęła odzież i wśliznęła się pod łóżko, gdzie ułożyła się płasko na brzuchu, wpółżywa ze strachu. Nie wiedząc, co dalej robić, Byczek poszedł po radę do Kubusia. Przyjaciel kazał mu się uspokoić i zapewnił, że sam się zajmie zatarciem śladów i wyprowadzeniem Justysi. Następnie udał się do chrzestnego i poprosił o udostępnienie mu łóżka Byczka, ponieważ miał ciężką noc i jest bardzo senny. Zapracowany senior zgodził się i po chwili Kubuś był już na stryszku. Udało mu się odnaleźć Justysię i… położył się razem z nią w łóżku. Skonsternowana dziewczyna na początku broniła się przed jego zalotami, lecz szybko dała za wygraną:- Nie wiem, czym ją zgwałcił, ale to wiem, że nie zrobiłem jej krzywdy i ona mnie także. Zrazu broniąc ust od moich pocałunków szepnęła: – Nie, nie. Kubusiu, nie... – Na te słowa udałem, że wstaję z łóżka i idę ku schodkom. Wstrzymała mnie i szepnęła mi w ucho: – Nigdy nie myślałam, że jesteś taki zły; widzę, że nie można się spodziewać po tobie litości; ale przyrzeknij mi bodaj, przysięgnij... – Co? – Że on się nie dowie. W tym czasie Byczek dowiedział się od ojca, że Kubuś odpoczywa na strychu. Rozzłoszczony, podejrzewając, co w tej chwili dzieje się w jego łóżku, poczekał na przyjaciela na dole. Po jakimś czasie szczęśliwy Kubuś zszedł na dół i wypił z chrzestnym po szklaneczce wina, a tymczasem wściekły Byczek przestępował z nogi na nogę. Koniec końców Byczek i Justysia pogodzili się. Dziewczyna tak samo żarliwie zapewniała ukochanego o swej niewinności, jak czynił to jego przyjaciel:On się pogniewał, ona jeszcze mocniej; rozpłakała się, on się rozczulił; przysięgła, że jestem najwierniejszym z przyjaciół; ja przysiągłem, że jest najuczciwszą dziewczyną. Uwierzył, przeprosił, kochał i cenił nas tym więcej. I oto początek, środek i koniec utraty mego klejnotu. Pan nie mógł uwierzyć w usłyszaną historię. Był wstrząśnięty postępowaniem Kubusia, którego w gniewie nazwał oszustem i szelmą: Zdrajco! zbrodniarzu! Czy wiesz, jaką zbrodnię popełniasz w tej chwili? Dopuszczasz się na tej dziewczynie gwałtu: nie siłą, ale postrachem. Stawiony przed trybunałem, spotkałbyś się z całą surowością praw na gwałcicieli. Kubuś opowiedział mu także, jak oszukał dwie mężatki. Udając niewinnego chłopca, nabrał je, że mając dwadzieścia dwa lata nie spał jeszcze z kobietą. Zaintrygowane niewiasty – pani Zuzia i pani Małgosia, pod pozorem pomocy w pracach domowych, dawały mu wielogodzinne lekcje na łonie natury. Pierwsza od razu odgadła, że została oszukana i nazwała go hultajem. Nie oznaczało to jednak, że zaprzestanie oferować mu swoje dydaktyczne usługi: Oszukaj mnie tak samo od czasu do czasu, a przebaczę ci.... Z kolei pani Małgosia za „pierwszym razem” została omyłkowo nazwana „panią Zuzią” (równie zamroczony jak ona i nie wiedząc sam, co mówię, jęknąłem: – Ach, pani Zuziu, jak pani to dobrze robi!). Poznawszy opowieść o naukach swojej przyjaciółki, dowiedziała się w końcu, że padła ofiarą żartu Kubusia. Jej także nie przeszkadzało to zupełnie i bohater spotykał jeszcze wiele razy obie sąsiadki:Pan: Obie? Kubuś: Obie. Pan: I nie poróżniły się z sobą? Kubuś: Potrzebując nieraz wzajem swoich usług tym serdeczniej się pokochały. W osobliwy trójkąt miłosny zamieszany był również „pokraka”: Było to coś w rodzaju karła, garbaty, kulawy, jąkała, ślepy na jedno oko, zazdrosny, lubieżny, zakochany (może z powodzeniem) w Zuzi. Tym mężczyzną był wikary. Nakrył kiedyś Zuzię w spichlerzu z Kubusiem, wpadł w szczerą furię i od słowa do słowa między bohaterami wywiązała się bójka. Gdy pracownik kościoła leżał pobity w rogu stajni, Kubuś zaczął na jego oczach uprawiać seks z Zuzią. Wśród okrzyków – Mor...mor... mordercy!... go... go... gore!... zło... zło... złodziej!... pojawił się mąż kobiety. Zuzia zdążyła pozbierać się, a bohater zbiec. Tymczasem rozzłoszczony rogacz, widząc wikarego na stercie, zaczął się śmiać. W końcu wziął widły, nadział na nie wikarego i zaczął nim wywijać niczym zabawką i intonować psalm:– Cóż byś pan na to, mości wikary, gdybym pana tak obniósł po wiosce? W życiu nie widzieli ludzie piękniejszej procesji! Opowieść miała przykry koniec na Kubusia. Zuzia oczywiście – jak to kobieta – wykręciła się od odpowiedzialności. Nagle bohater zaczął kasłać i oznajmił, że nie będzie kontynuował swoich opowieści, ponieważ boli go gardło. Dzięki temu czytelnik poznaje historię amorów Pana. Pewnego dnia Pan uzmysłowił sobie, że nie ma dostatecznych funduszy, by kupić imieninowy prezent ukochanej. Korzystając ze znajomości serdecznego przyjaciela, kawalera de Saint-Ouin, trafił do spekulanta i lichwiarza, pana le Brun. Ten z kolei zwrócił się do swoich przyjaciół i mimowolnie w sprawę prezentu zostało wmieszanych kilka osób (Mateusz de Fourgeot, pani Bridoie, Merval). Choć przyglądając się sytuacji, postronny obserwator od razu doszedłby do wniosku, że oto Pan pada ofiarą oszustwa, główny zainteresowany był tego nieświadomy. Jego podejrzeń nie wzbudzały nawet podsuwane do podpisu na sporą sumę weksle. Finał tej historii był bardzo przykry – Pan stracił większość pieniędzy:Kubuś: Zatem jeżeli umiem trochę rachować, osiemset siedemdziesiąt franków pana Le Brun, pięćdziesiąt ludwików Mervala i Fourgeota, kolia, mankietki i pierścionek, no, liczmy jeszcze pięćdziesiąt ludwików, oto coś pan uzyskał za swoich dziewiętnaście tysięcy siedemset siedemdziesiąt i pięć liwrów w towarach. U diabła, to wspaniałe! Nie przestał za to przyjaźnić się z kawalerem de Saint-Ouin, był przekonany o prawości i szczerości tego mężczyzny. Prawie dał się namówić do ożenku z przedstawioną mu panną, na szczęście nie ugiął się pod namowami towarzysza. Dobrze się stało, bo ten pewnego dnia wyznał mu, że cały czas sypiał z jego ukochaną. Zamiast pogniewać się na mężczyznę, Pan postanowił w zmowie z nim dokonać zemsty na kobiecie. W ciągu następnych nocy zmanipulowany Pan udawał kawalera i zakradał się do pokoju niewiasty. Za trzecim razem został nakryty przez rodzinę panny. Gdy trafił do więzienia, wydało się, że była to pułapka zainicjowana przez kawalera. To on powiadomił o wszystkim rodzinę i komisarza. Koniec końców okazało się, że de Saint-Ouin to doświadczony i od dawna poszukiwany przez władzę oszust:– A, Saint-Ouin, jesteśmy w domu! Wiesz pan, kim jest ów przyjaciel, serdeczny przyjaciel, kawaler de Saint-Ouin? Oszust, człowiek znany z tysiąca łajdactw. Policja pozwala swobodnie krążyć tego rodzaju ludziom jedynie dla korzyści, jakie z nich czerpie niekiedy. Są to hultaje, przez których tropi się innych hultajów: widocznie więcej świadczą usług przez to, co za ich pomocą udaje się wyśledzić i odwrócić, niż wyrządzają szkody złem, które sami czynią... Pan także poniósł konsekwencje łatwowierności – został zobligowany przez sąd do łożenia na dziecko Agaty (dziewczyna była w ciąży z kawalerem), z którą został nakryty w łóżku. Wspomnienia Pana było co chwila przerywane przez sługę. Kubuś nie mógł pogodzić się z tym, że nikt nie przerywa narratorowi w relacjonowaniu całej historii, aż w końcu sformułował filozoficzny pogląd o przyczynowości ludzkich czynów. Jego zdaniem wszystko miało swoją przyczynę. Nagle mężczyźni natknęli się na osobliwy obrazek – chłop bił leniwego konia. Pan rozpoznał w zwierzęciu swego niedawno skradzionego towarzysza. Chłop zgodził się wymieć starego konia na wierzchowca, na którym podróżował Pan. Bohaterowie ruszyli w dalszą drogę. Ich celem była wieś, w której mieszkał prawdopodobny dziedzic Pana, chłopiec miał mieć teraz około dziesięciu lat. Przybrany ojciec marzył, że zrobi z niego dobrego tokarza lub zegarmistrza, że ożeni się, będzie miał dzieci, które po wiek wieków będą toczyć w spokoju ducha nogi stołowe. Kubuś przystał na prośbę pracodawcy i postanowił wykorzystać czas w drodze na dokończenie historii swoich amorów. Wspominał z rozrzewnieniem, jak Dyzia zmieniała mu opatrunki, a on ofiarowywał jej małe upominki. Pewnego dnia podarował jej podwiązki. Zrobił to w dość nietypowy sposób, informując ją najpierw, że jego to prezent dla jego ukochanej. Gdy dziewczyna zaczęła płakać, w końcu wyznał, że chodzi mu o nią, zaznaczając dobitnie, że samodzielnie musi założyć jej choć jedną podwiązkę. W tym momencie nastąpiła kolejna przerwa, ponieważ podróżni dotarli do wsi, gdzie mieli odwiedzić dziecko i żywicieli dziecka spłodzonego przez kawalera de Saint-Ouin. Kubuś udał się na poszukiwanie domu podopiecznego swego Pana. Gdy otworzył pierwsze napotkane drzwi, jego oczom ukazał się kawaler de Saint-Ouin, dawny przyjaciel pana i biologiczny ojciec chłopca. Widząc wroga, Pan zabił go swoją szablą, po czym dosiadł konia i uciekł. Niestety, zbiec nie udało się Kubusiowi. Sługa został pojmany i trafił do wiezienia. Podobny los spotkał także Pana. Gdy dogonił go pościg, również jego wtrącono za kraty. Na szczęście bohaterowie zostali uwolnieni. Udało im się odnaleźć w zamku pana Desglandsa, który przygarnął kiedyś rannego Kubusia. Sługa poślubił Dyzię i objął posadę odźwiernego zamku. Na koniec narrator poinformował, że słyszał głosy, jakoby Desglands oraz Pan Kubusia zakochali się w jego żonie. Kubuś z pewnością mruczał sobie pod nosem, iż skoro było zapisane w górze, że będzie miał rogi, to nic nie można na to poradzić:Ktoś chciał wmówić we mnie, że pan Kubusia i Desglands, zakochali się w jego żonie. Nie wiem, co w tym jest prawdy, ale jestem pewien, iż Kubuś powtarzał sobie co wieczór: „Jeśli jest napisane w górze, że będziesz miał rogi. Kubusiu, daremnie byś się mordował, będziesz je miał; jeśli jest napisane przeciwnie, daremnie oni będą się mordować, nie będziesz ich miał; śpij tedy, przyjacielu...” i zasypiał. strona: - 1 - - 2 -
Streszczenie szczegółowe. Rozprawka. Najważniejsze informacje. Korepetycje. korepetycje matematyka. Matematyka. Sprawdź na: Kubuś Fatalista i jego pan - DenisFrancuski arystokrata, człowiek będący przeciwieństwem swego zaradnego sługi. Jest bezmyślny, leniwy, niezaradny. Pan to osoba wiecznie znudzona, spędza czas na próżnowaniu, nie potrafi cieszyć się życiem. Właściwie dodatek do Kubusia. Postać chwiejna, często naiwna, o słabym charakterze. Nie potrafi wyegzekwować swoich praw ani samodzielnie rozwiązywać napotykanych problemów. W każdej dziedzinie pan uzależniony jest od swojego sługi, któremu najczęściej pozostawia wolną rękę w podejmowaniu decyzji. Jest przeciętnym przedstawicielem szlachty. Wiedzie beztroski żywot, który regulują jedynie drobne przyzwyczajenia takie, jak zażywanie tabaki i spoglądanie na zegarek. lAFK. 82 344 319 365 458 401 378 293 161
kubuś fatalista i jego pan streszczenie
